Süleyman Demirel Üniversitesi İmal Usülleri Final Soruları
Süleyman Demirel Üniversitesi İmal Usülleri Final Soruları
1. Döküm kabiliyeti nedir, metallerin ve alaşımların döküm kabiliyetini açıklayınız.
Döküm malzemesinin kalıbı kusursuz bir şekilde doldurma kabiliyetidir. Döküm malzemesinin akıcılığı iyi ise, kalıbı en ince kesitlerine kadar doldurur. Döküm kabiliyeti, sıvı metalin katılaşmadan doldurabileceği kesit kalınlığı hakkında bilgi verir. Döküm malzemesinin ergitildiği zaman içerisinde gaz çözündürmemesi gerekir. Döküm kabiliyeti, döküm helisi ile belirlenir. Sıvı metalin, döküm helisi içinde ilerlediği miktar döküm kabiliyeti hakkında bir fikir vermektedir. Kendini çekmesi az olmalıdır. Döküm kabiliyeti, döküm helisi ile belirlenir. Sıvı metalin, döküm helisi içinde ilerlediği miktar döküm kabiliyeti hakkında bir fikir vermektedir. Düşük ergime sıcaklığına sahip metallerde kalıp doldurma kabiliyeti daha iyidir (Pb, Sn, Zn). Karışık kristallerde bu özellik nispeten daha kötü, ötektik alaşımlarda ise daha iyidir.
2. Döküm boşluğu oluşumu nedir, nasıl önlenir açıklayınız.
Döküm boşluğu, kalıp içindeki düzensiz soğumanın sebep olduğu, malzemenin kendini çekmesi ile oluşan, yüzeyde veya içyapıda görülebilen boşluklardır. Genellikle, sıvı metalin en son katılaştığı, yani parçanın en kalın olduğu bölgede meydana gelir. Önlenmesi: keskin kesit değişimleri ve malzeme yığılmalarının önlenmesi, blok dökümde besleyicinin sıcak tutulması, döküm sıcaklığı ve hızının düşük seçilmesi, kör besleyici ve çıkıcı büyüklüğü ile yerinin doğru seçilmesi, alaşımın kendini çekmesi az olacak şekilde seçilmesi, yolluk sisteminin doğru ve uygun büyüklükte olması, soğutucular kullanmak, termit tozlu maçalar kullanmak.
3. Döküm çatlamalarının sebeplerini açıklayınız.
Sıcak çatlaklar, malzemenin henüz çok düşük bir mukavemete sahip bulunduğu sıcaklıklarda, katılaşma başlangıcında meydana gelir. Oksidasyon nedeniyle çatlak yüzeyler malzeme büzülmesinin, sert maçalar ya da diğer kalıp kısımları tarafından engellenmesi başlıca sıcak çatlama nedenleridir. Kritik sıcaklıkta malzeme mukavemetinin düşük olmasına neden olacak alaşım durumu da sıcak çatlamayı kolaylaştırır. Soğuk çatlaklar, 300 oC den aşağıda meydana gelir. Çatlama nedeni iç gerilmeler ve çok zaman ek olarak dışarıdan etkiyen kuvvetlerdir. Kalıp bozarken, yolluk kırarken ye da kalıptan yeni çıkmış malzemenin darbeye maruz kalması hallerde kırılma olabilir. Çare olarak, fosfor oranı % 0.3 den az olmalı, hidrojen gibi yapıda çözünmüş olan gaz miktarının çok düşük tutulması ve darbeli zorlamalardan kaçınılması tavsiye edilir.
4. Metal kalıba döküm (kokil döküm) hangi tür parçalarda tercih edilir, dökülen parçaların özelliklerini açıklayınız.
Sayıca fazla olan parçaların dökümünde (daha ekonomiktir), daha iyi bir yüzey kalitesi için, dar toleransların ve hassas boyutların elde edilmesinde, karmaşık şekilli parçalarda tercih edilir. Metal kalıpta soğuma, kum kalıba göre daha hızlıdır. Bu sebeple dökülen parçaların mekanik özellikleri daha yüksektir. İç yapı daha ince tanelidir.
5.Basınçlı döküm tekniğini açıklayınız.
Döküm malzemesi ergitildikten sonra çok yüksek basınç altında, metalden yapılmış bir kalıba doldurulur. Basınç sayesinde sıvı metal kalıbı çok hızlı bir şekilde doldurur. Katılaşma tamamlanınca parça, itici çubuklar yardımı ile çıkarılır. Çok karışık şekilli ve küçük parçalar dökülebilir. İnce kesitli parçalar dökülebilir. Yüzey kalitesi ve boyut hassasiyeti çok iyidir. Üretim hızı yüksektir. Talaşlı imalat gerekmeyebilir. Parçalar mukavemetli ve ince tanelidir. Basınçlı döküm makinaları; sıcak ve soğuk kamaralı olarak iki çeşittir.Al, Mg ve Cu gibi ergime sıcaklığı yüksek olan malzemelerin dökümünde soğuk kamaralı, Pb, Zn, Sn gibi ergime sıcaklığı düşük olan malzemelerde ise sıcak kamaralı basınçlı döküm makinaları kullanılır. Metal kalıplardan, ısıl şoklara, darbelere, aşınmaya dayanım ve iyi bir ısı iletimi özelliği aranır.
6. Hassas döküm ile hangi tür malzemeler ve parçalar dökülebilir, parça özellikleri nasıldır, model malzemelerini ve kalıp bileşimini açıklayınız.
Bütün metal ve alaşımları dökülebilir. İşlenmesi zor malzemelerin döküm yolu ile şekillendirilmesinde tercih edilir. Boyut hassasiyeti ve yüzey kalitesi yüksek istenen parçalar, çok küçük ve karmaşık şekilli parçalar dökülebilir. Kalıp tek parçalı olduğu için, parça yüzeyinde bölme düzlemi ve çapak oluşmaz. İlave işçilik gerektirmez. Model malzemesi mum veya plastik malzemedir. Defalarca kullanılabilir. Kalıp bileşimi ise, süspansiyon halinde bulunan seramik tozun meydana getirdiği çamurdur. Mum model bu çamurun içine daldırılır ve sonra üzerine kuru rafrakter malzeme püskürtülür. Bu işlem yeterli kabuk kalınlığı elde edilinceye kadar tekrarlanır. Refrakter malzeme etilsilikat, sodyum silikat ve koloidal silikat gibi kimyasal bağlayıcılar içerir.