Butlan nedir?
Bir işlemin çeşitli sebeplerle sakatlanması ve baştan itibaren geçersiz olmasını ifade eder. Bir sözleşmenin butlanla hükümsüz olmasının başlıca sebepleri;
* Ehliyetsizlik
* Şekil eksikliği
* Başlangıçtaki imkansızlık
* Hukuka ve ahlaka aykırılık
* Kişilik haklarına aykırılık
* Emredici hukuk kurallarına aykırılık
* Muvazaa (danışıklılık)
Bir işlemin butlanla geçersizliği doğrudan kamu düzeniyle ilgilidir. Bu nedenle işlemin butlanla hükümsüzlüğünü hakim resen dikkate alır ve yine herkes tarafından ileri sürülebilir. Bir işlem butlanla geçersizse, işlem hiçbir hükmünü doğurmayacaktır çünkü işlem en başından itibaren geçersizdir.
Hukuki işlemin butlanla hükümsüz olmasının sebepleri şunlardır;
Ehliyetsizlik: Ayırt etme gücü olmayanların yapmış oldukları sözleşmeler butlanla hükümsüzdür. Tam ehliyetsizlerin işlemleri yasal temsilcilerinin onayıyla dahi geçerli hale gelemez. Yine ayırt etme gücünden yoksun olanların yaptıkları sözleşmeler diğer taraf iyi niyetli olsa dahi geçersiz kabul edilir.
Şekil eksikliği: Türk hukukunda kural olarak şekil serbestisi vardır. Türk Borçlar Kanununda “Sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir. Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil kural olarak geçerlilik şeklidir.”
Sözlü şekil: Sözlü şekilde birçok geçerli sözleşme yapılabilirken sözlü şekilde yapılması zorunlu olan tek sözleşme evlilik akdidir.
Yazılı şekil: Bazı sözleşmelerin geçerli olabilmesi için en az adi yazılı şekilde yapılması gerekir. Örnek;
*Kefalet sözleşmesi, bağışlama vaadi sözleşmesi, alacağın devri sözleşmesi, ön alım sözleşmesi.
Başlangıçtaki imkansızlık: Bir sözleşmenin kurulduğu esnada sözleşme konusunun imkansız olması halinde sözleşme geçersiz olacaktır. Bu halde yapılan sözleşme hiçbir hüküm doğurmayacak ve alınanlar varsa sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre iade edilecektir.
Hukuka ve ahlaka aykırılık: Bir hukuki işlemin hukuka ve ahlaka aykırılığı halinde o işlem butlanla hükümsüz olur ve hiçbir borç yaratmaz. Ancak hukuka ve ahlaka aykırılık halinde diğer butlanla hükümsüzlük hallerinden farklı olarak verilenler sebepsiz zenginleşmeye göre iade edilmez.
Muvazaa: İrade ile irade beyanı arasındaki karşılıklı ve bilerek yaratılan uyuşmazlığa denir.
