Kıymetli Evrak Hukuku Çalışma Soruları

Kıymetli Evrak Hukuk Soruları

1. Aşağıdaki ifadelerden hangisi kıymetli evrakın özelliklerinden biri değildir?

a. Kıymetli evrakın içerdiği hak başkasına devredilebilir.
b. Kıymetli evrakın içerdiği hak nakden değerlendirilebilir.
c. Hak ve senet arasında kuvvetli bir bağ vardır.
d. Soyutluk ilkesi geçerlidir.
e. İsteğe göre kıymetli evrak tipi yaratılabilir.

2. İçerdiği hakkın devri için, sadece teslimin yeterli olduğu senetler hangileridir?

a. Hâmile yazılı senetler
b. İradi emre yazılı senetler
c. Kanunen emre yazılı senetler
d. Nama yazılı senetler
e. Nama ve emre yazılı senetler

3. Bir talep karşısında kalan borçlunun, talebin varlığını kabul etmekle birlikte, özel bir nedene dayanarak bunu yerine getirmekten kaçınacağı yolundaki savunmasına ne ad verilir?

a. İtiraz
b. Def’i
c. İddia
d. Talep
e. Dava

4. Kıymetli evrakın hükümsüzlüğüne ilişkin def’iler kime karşı ileri sürülebilir?

a. Senedi elinde bulundurana
b. Senette imzası bulunana
c. Senedi düzenleyene
d. Senedi devredene
e. Herkese

5. Kimler kambiyo senedi düzenleme yeteneğine sahiptir?

a. Medeni haklardan yararlanma yeteneğine sahip olanlar
b. Bu konuda özel yetki sahibi olanlar
c. Medeni hakları kullanma yeteneğine sahip olanlar
d. Alacak hakkına sahip olanlar
e. Bankalar

6. Aşağıdaki senetlerden hangisi emre düzenlenebilir?

a. Taşıma senedi
b. Tahvil
c. İpotekli borç senedi
d. Poliçe
e. Pay senedi

7. Temsil ettiği hakkın türü bakımından aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden farklıdır?

a. Bono
b. Çek
c. İpotekli borç senedi
d. Poliçe
e. Pay senedi

8. Nama yazılı senetler nasıl devredilebilir?

a. Ciro ile
b. Teslim ile
c. Senedin teslimi ve ciro ile
d. Senedin teslimi ve devir beyanı ile
e. Zilyetliğin devri ile

9. Aşağıdaki def’ilerden hangisi senet metninden anlaşılabilir?

a. Senedin hile ile imzalandığı iddiası
b. Senedin hata sonucu imzalandığı iddiası
c. Kambiyo sözleşmesinin yapılmadığı iddiası
d. Keşidecinin ehliyetsiz olduğu iddiası
e. Senedin zaman aşımına uğramış olduğu iddiası

10. Aşağıdakilerden hangisi poliçede geçerli olan ciro türlerinden değildir?

a. Beyaz ciro
b. Tam ciro
c. Temlik cirosu
d. Rehin cirosu
e. Nakden ciro

 
Cevap Anahtarı

1. e – Yanıtınız yanlış ise “Kıymetli Evrakın Özellikleri” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
2. a – Yanıtınız yanlış ise “Kıymetli Evrakın Devir Şekilleri Bakımından Özellikleri” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
3. b – Yanıtınız yanlış ise “Kıymetli Evrakta Def’iler” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
4. e – Yanıtınız yanlış ise “Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Def’iler” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
5. c – Yanıtınız yanlış ise “Kambiyo Senetleri” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
6. d – Yanıtınız yanlış ise “Nama Yazılı Kıymetli Evrak” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
7. e – Yanıtınız yanlış ise “Kıymetli Evrakın Çeşitli Açılardan Tasnifi” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
8. d – Yanıtınız yanlış ise “Nama Yazılı Kıymetli Evrakın Devri” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
9. e – Yanıtınız yanlış ise “Senet Metninden Doğan Def’iler” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
10. e – Yanıtınız yanlış ise “Ciro Türleri” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
 

KIYMETLİ EVRAK HUKUKU

A-GENEL

Hakkın senede bağlı bulunduğu senetsiz dermeyanın (Öne sürmek, Ortaya koymak) ve devri mümkün olmadığı senetlerdir.

ÖZELLİKLERİ

• Hak başkasına devredilebilir olmalıdır.

 

• Hak nakden değerlendirilebilmeli.

 

• Hakla senet arasında sıkı bir bağ vardır. Senetsiz hak ileri sürülemez ve devredilemez.

 

• Soyutluk ilkesi yürürlüktedir. Kıymetli evraklar genelde doğumuna sebep olan işlemden bağımsızdır.

 

• Kıymetli evrak tipleri kanunda sınırlayıcı sayıda belirtilmiştir.

 

• Kıymetli Evraklar sıkı şekil şartlarına tabidir.

 

Kıymetli Evrakın Çeşitli Açılardan Ayrımı

1-Temsil Ettikleri Hakkın Türü Açısından

 

1. a) Para Senetleri:Senette ifadesi bulunan hak paradır.

Bono

Poliçe

Tahvil

1. b) Pay Senetleri:Senetteki hak bir ortaklık payıdır.

Hisse senetleri

1. c) Emtia Senetleri: Senetteki hak bir mal üzerindeki mülkiyet hakkını veya aynı hakkı (Eşya üzerinde tasarruf yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklar)ifade eder.

Makbuz Senedi:Umumi mağazalara bırakılan mal karşılığında çıkarılan kıymetli evrak niteliğinde senet.

Varant: Umumi mağazalar tarafından çıkarılan ve bu mağazalara bırakılan malların rehin haklarını temsil eden senet.

Konişmento: Bir eşyanın gemiye yükletildiğini veya yükletilmek üzere teslim alındığını belgeleyen ve malı temsil eden,taşıyan tarafından düzenlenmiş kıymetli evrak niteliğinde senet.

 

 

2-Hakkın Senetten Önce Varolup- Varolmaması

 

a )Yaratıcı Senetleri: Hak ancak senetle doğuyorsa

 

Bono

 

b ) Açıklayıcı Senetler:Hak senetten öncede varsa

 

Hisse Senedi

 

3-Düzenlemesine Sebep Olan İşlemle İlişkisi 

 

1. a) Soyut Kıymetli Evrak

 

• Kambiyo Senetleri: Poliçe-Bono-Çek

 

1. b) İlli (Nedensellik)

 

• Nama Yazılı Senetler:Konişmento

 

4-Devir Şekilleri Bakımından

 

• Nama yazılı

 

• Emre yazılı

 

• Hamiline yazılı

 

a)Nama Yazılı Senetler: Belli bir kişinin adına yazılı olup onun emrine kaydını içermeyen ve yasal olarak da emre yazılı senetlerden sayılmayan kıymetli evrak. Ada yazılı senet.

 

Tedavül kabiliyeti (Sürümde olma,, Dolaşım) en az ve en zor olandır.

 

Nama yazılı kıymetli evrakın devri , Devir Beyanı+Teslim ile olur.

 

b)Emre Yazılı Senetler: Ya senet lehine düzenlenen kişinin adından sonra emrine kaydı bulunmalı, Ya da öyle bir kayıt bulunmamakla beraber senet kanunen emre yazılı senetlerden sayılmalıdır.

 

Poliçe, Bono, Çek kanunen emre yazılı senetlerdir.

 

Emre Yazılı Düzenlenemeyecek Senetler

 

• İpotekli Borç Senedi

 

• İrat Senedi

 

• Pay Senedi
• Tahviller

İpotekli Borç Senedi: Taşınmaz rehniyle güvence altına alınmış, kişisel bir alacağı içeren kıymetli evrak niteliğinde senet.

 

İrat Senedi: Bir taşınmaz (gayrimenkul) üzerinde taşınmaz yükümlülüğü (gayrimenkul mükellefiyeti) olarak kurulan alacağı içeren kıymetli evrak niteliğinde senetler.

 

Pay Senedi: Anonim vb. şirketlerde payları temsil etmek üzere çıkarılan kıymetli evrak niteliğindeki senetlerdir.

 

Tahvil: Anonim ortaklıkların ya da devlet ve öteki kamu kuruluşlarını borç para sağlamak için çıkardıkları kıymetli evrak niteliğindeki senetlerdir.

 

Emre yazılı senetlerin devri, Ciro+Teslim ile olur.

 

Ciro:Senedin arkasına yapılan bir devir beyanıdır.

 

Senedin arkasında yer kalmamışsa senede yapıştırılacak ve Alonj adı verilen kağıt parçası üzerine yapılır.

 

CİRONUN TÜRLERİ

1.Amaç Yönünden

• Temlik Cirosu

• Rehin Cirosu

• Tahsil Cirosu

2.Biçim Yönünden

• Tam Ciro: Devredilen kişinin kimliği bellidir.

• Beyaz Ciro: Sadece devredenin imzası vardır. Devredilen kişi belli değildir.

c)Hamiline Yazılı Senetler

Hamiline yazılı senetlerin devri en kolay olan senetlerdir. Devir için teslim yeterlidir.

Hamiline Düzenlenebilecek Senetler:

1. Çek

2. İpotekli borç Senedi

3. Pay Senedi

4. Tahviller

5. İrat Senedi

 

Hamiline Düzenlenemeyecek Senetler:

1. Makbuz Senedi

2. Varant

3. Poliçe

4. Bono

1. Senet metninden doğan def’ilersenet metninden anlaşılan def’ilerdir. Örn:Vadenin henüz gelmemiş olduğu veya senedin zamanaşımına uğramış olduğu def’i gibi.

2. Senedin hükümsüzlüğüne ilişkin def’ilerşeklen geçerli bir senet olmasına rağmen bu senetle sorumluluk altına giren kişilerin bazısına karşı senet hükümsüz olabılır. Örneğin; imzalardan biri sahte (taklit) olabilir.Bu durumda imzası sahte olan kişi açısından senet hükümsüzdür. Bununla birlikte sadece bu kişi herkese karşı senedin hükümsüzlüğünü ileri sürebilir. Senette imzası bulunan diğer kişiler, imzaların bağımsızlığı ilkesi gereği bu hükümsüzlük def’ini ileri süremezler.

3. Kişisel Def’iler:Senedin metni dışında kişisel ilişkilerden doğan def’ilerdir. 3. Kişilere karşı ileri sürülemez,ancak bu kişiler bile bile borçlunun zararına hareket etmişlerse bu def’iler onlara karşı da ileri sürülebilir.

DEF’İ: Bir talep karşısında hakkı kabul edip fakat özel bir sebebe dayanarak ödemekten kaçınma yönünde yapılan savunmadır

Kıymetli evrak kaybolduğunda hak da kaybolmaz, fakat talep de edilemez. Talep edilebilmesi için Ticaret Mahkemesine başvurup kaybedildiğinin tespit ettirilmesi lazımdır. Bununla birlikte eski senedin iptali ve yeni senedin düzenlenmesi konusunda karar alınır.

Hamile yazılı senetler iptal edilemez.

Poliçe : Üçlü bir ilişkiyi düzenleyen senettir.

Keşideci : Senedi düzenleyen,

Muhatap : diğer bir kişiye,

Lehdar : poliçede ismen gösterilmiş olan kimseye belli bir ödeme emrini verir.

Keşideci : senedin ilk borçlusu

Lehdar : senette alacaklı olarak gösterilen,

Ciranta : senedi devralmış, devretmiş kişiler,

Hamil : son elinde bulunduran kişi.

Poliçede şekil şartları

1 Poliçe kelimesi

2 Kayıtsız, şartsız bir bedelin ödenmesi emri

3 Ödeyecek kimsenin (Muhatabın) ad ve soyadı

4 Vade

a Belli bir günde

b Keşide tarihinden itibaren belli bir süre sonra

c Görüldüğünde

d Görüldüğünden belli bir süre sonra

5 Ödeme yeri

a İkametgahlı poliçe

b Adresli poliçe

6 Lehdar

7 Keşide günü ve yeri

8 Keşidecinin imzası

Senet metninde “Poliçe” kelimesinin bulunması gerekir. Metinde “poliçe” kelimesi yoksa senet açıkça emre yazılı olması kaydıyla “Emre yazılı havale” açıkça emre yazılı da değilse “Hükümsüz” sayılır.

Poliçede belli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız, şartsız bir emri içermektedir. Aksi halde batıl (Geçersiz) olur.

Poliçede bedelin belirli olmasına karşın, “Görüldüğünde” ve “Görüldüğünden belli bir süre sonra” vadeli poliçelerde gösterilen bedelin üzerinden faiz şartı konulabilir.Bedel senede rakam veya yazı ile yazılabilir. Sadece yazı ile de olabilir. Rakamla yazı arasında bedelde farklılık varsa yazı ile yazılmış olan bedel geçerlidir.

Muhatabın adı ve soyadı, poliçenin esaslı şekil şartıdır. Tacirler üzerine çekilen poliçelerde ticaret ünvanı yazılmalıdır. Tüzel kişilerde ticaret ünvanı yazılmalıdır. Muhabın adı, soyadı yanında ayrıca adresinin gösterilmesi şart değildir. Fakat ödeme yeri gösterilmemişsi, muhatabının ad- soyadının yanında bir yer adı yoksa poliçe hüküm ifade etmez.

Normal olarak poliçeye bir vade konulur. Vadenin yazılması esaslı bir şekil şartı değildir. Poliçede vade yoksa, poliçe geçersiz sayılmaz. Poliçe “görüldüğünde ödenecek vadeli poliçe” sayılır.

a)12 Şubat 1998’de ödeyiniz.

b)Düzenlenmesinden 20 gün sonra ödenecek

c)Bu durunda poliçenin vadesi, düzenlendiği anda belli değildir. Vadenin kesinleşmesi için bu poliçenin ilk önce muhataba kabul için ibrazı gerekir. Kabul olunduğu anda tarih “Tarih Tespit Protestosu” ile belirlenir.

Poliçede ödeme yerinin gösterilmesi gerekir. Ödeme yeri gösterilmemişse muhatabının ad ve soyadının yanında gösterilen yerde keşide edilmiş sayılır. Eğer burada da yer gösterilmemişse, poliçe Batıl (Geçersiz)dır.

1. a) Keşideci poliçeyi düzenlerken muhatabın ikametgahının bulunduğu mülki birlik içinde başka bir adreste ödeyeceğini beyan etmesidir.

1. b) Muhatap poliçeyi kabul ederken poliçeyi, kendi ikametgahında değilde, ikametgahının bulunduğu mülki birlik içinde başka bir adreste ödeyeceğini beyan etmesidir.

Lehdar gösterilmeden poliçe düzenlenemez. Poliçe hamiline düzenlenemez. Lehdarın ad ve soyadını bulunması zorunludur.

Poliçenin düzenlediği tarih ve yer poliçe üzerinde yer almalıdır. Keşide yeri düzenlenmemişse, keşidecinin soyadının yanında gösterilen yerde keşide edilmiş sayılır. Eğer burada da yer gösterilmemişse , poliçe batıldır.

Poliçede, keşidecinin imzası yoksa, poliçe geçersizdir. İmzanın mutlaka elyazısı ile olması gerekir. Yetkili temsilci varsa, O’ da imzalayabilir.

BEYAZ POLİÇE

Beyaz bir kağıt üzerine imza atıp, vermek veya poliçenin belli kısımlarının doldurulup bazı kısımları açık bırakılmak suretiyle düzenlenen poliçedir. Lehdar bu poliçeyi istediği gibi doldurabilir.

İMZALARIN İSTİKLALİ İLKESİ

Poliçeye imza koyarak sorumluluk altına giren herkes, diğerinin sorumluluğundan ayrı ve bağımsız sorumluluk altına girer. Diğer imzalar geçerli olmasalar bile her imza sorumluluğunu korur. Her imza atıldığı andaki senet metni ile sorumludur.

POLİÇEDE KABUL

Kabul sadece poliçede söz konusu olur. Bono ve çekte olmaz. Kabul, muhatabı, kambiyo ilişkisine sokan taahhüttür. Muhatap keşideciye gerçekten borçlu da olsa, kabule zorunlu değildir.

Poliçe üzerine “kabulündür” veya benzeri bir şey yazılarak atılacak imza veya sadece imza atmakla yapılır. Muhatabın taahhüt ve sorumluluğunun doğduğu an imza attığı andır. Muhatap kabul ettikten sonra senedi geri vermeden kabul şerhini çizebilir. Bu takdirde kabul olmamış sayılır.

Kabul, kural olarak “kayıtsız, şartsız olmalıdır.” Bu kuralın istisnası; muhatabın, kısmen kabulüdur. Diğer bir istisna adresli poliçedir.

Poliçe, keşide edildiği günden vadeye kadar kabul için ibraz edilebilir. Vade günü ödeme için ibraz yapılır. Kabul hangi gün olmuşsa o günün tarihi atılır. Görüldüğünde ödenecek poliçelerde “ kabul söz konusu değildir.” Kabul için ibraz yeri, muhatabın ikametgahıdır. Poliçenin kabulü için muhataba ibrazı kural olarak isteğe bağlıdır.( İhtiyaridir.)

Kabul İçin İbrazın Mümkün Olmadığı Haller

Görüldüğünde ödenecek poliçeler

Keşidecinin kabule yasaklaması

Keşidecinin kabul için ibrazı belli bir süre yasaklaması

Kabul İçin İbrazın Zorunlu Olduğu Haller

Görüldüğünden belli bir süre sonra ödenecek poliçeler

İkametgahlı poliçeler

Keşidecinin kabul için ibrazı zorunlu kılması

Ciranta tarafından ibrazın zorunlu kılınması

Keşideci poliçenin muhatap tarafından kabul edilmemesi halinde sorumlu olmayacağını şart koşabilir.

POLİÇENİN CİROSU

Poliçe kanunen emre yazılı senetlerden olduğundan devri için Ciro + Teslim gerekir.

Ciro eden, ciro edilene, senetten doğan ve senetten anlaşılan hakları devreder.

Ciro yazılı bir beyandır. Sözlü olamaz. Ciro, senet arkasına ve ya yer yoksa senede yapıştırılan bir kağıt (Alonj) üzerine yapılır. Ciro, kayıtsız, şartsız yapılabilir. Şartlı yapılmışsa geçersiz olmaz, fakat şartlar yazılmamış sayılır. Kimi ciro geçersizdir.çizilmiş ciro yapılmamış hükmündedir.

CİRO

Temlik

Tahsil

Rehin

Temlik Cirosu : Senetten doğan hakların devri amacıyla yapılan cirodur. Bu normal cirodur. Rehin cirosu : Bedeli rehindir veya teminat içindir gibi ibareler konularak yapılır.

Tahsil cirosu : Senet bedelini tahsil etmek için yapılır. Bu ciroya “tahsil içindir, Tevkil içindir”gibi kayıtlar konur.

CİRO, NE ZAMANA KADAR YAPILIR ?

Ciro, senet, lehdarın eline geçtiği andan ödememe protestosu keşide edildiği ve ya bu protestoyu keşide etmek için tanına vadeyi izleyen iki iş günlük süre sona erdiği ana kadar yapılabilir. Bu süre geçtikten sonra yapılan cirolar, alacağın temliuki hükmündedir. Ciroya, bu nedenle tarih konmalıdır. Poliçenin hamili kim ise tedavül süresince herkese ciro edebilir.

Temlik cirosu Tam ve Beyaz ciro

Rehin ve Tahsil Tam Ciro olarak yapılır.

Tam Ciro, Ad-Soyad-İmza

Beyaz Ciro, Sadece İmza

POLİÇEDE AVAL

 

Aval : Poliçe ile sorumluluk altına giren keşiler lehine verilen bir tür kefalettir.

 

Aval “Aval içindir” gibi ifadenin yazılıp, altının imzalanmasıyla yapılır.

 

Avalist : Aval verilen kimseye denir. Avalist kimin lehine aval vermişse onun yanında ve sırasında sorumludur. Avalın kimin lehine olduğu belli değilse, “keşideci” lehine verilmiş sayılır.

 

POLİÇE ÖDEME

 

Vadesinde veya vadeyi izleyen iki iş günü içinde, iş saatlerinde yetkili hamil tarafından muhatabın ikametgahında ibraz edilmelidir.

 

Ödeme için yapılan ibraz poliçe borçlusuna mütemerrit (geciken) kılacağı gibi, ödeme halinde, rücu haklarını kullanılması için gereken protesto keşidesini ilk şartını oluşturu.

 

Muhatap, poliçeyi öderken ciro silsilesine (arkadaki imzalar) göre hamilin yetkili olup almadığını incelemeli, hamil tarafından bir ibra şerhinin verilmesini istemelidir. Muhatap, vadeden önce senet bedelinin ödemek zorunda değildir.

 

Muhatap, kısmi ödeme de teklif edebilir. Hamil bu ödemeyi reddedemez. Kısmen ödemişse, ödediği miktar, senet üzerine kaydedilir. Kalan kısım için ödememe protestosu çekilebilir. Vadesinde ve ya vadeyi izleyen iki iş borcundan kurtulmuş olmaz.

 

POLİÇEDE KABUL ETMEME VE YA ÖDEMEME HALLERİNDE BAŞVURMA HAKLARI

 

Poliçede asıl borçlu, kabul etmiş olan muhataptır. Fakat, muhatap tarafından kabul ve ya ödeme yapılmadığı zaman poliçede imza atmış olan herkes sırasıyla sorumlu olmaya başlar. Her imza kendisinden sonra gelene senedin muhatap tarafından kabul edileceğini ve vadesinde ödeneceğini garanti etmiş sayılırlar. Bu mekanizmanın işlemeye başlaması kabul etmemem veya ödememe protestosunun çekilmesiyle başlar.

 

Hamilin Başvurma Hakkı : Hamilin bu hakkı ödemeyi talep şeklindedir. Hamil poliçede sorumlu olan kişilere başvurduğunda poliçenin bedeli ve şart kılınmışsa vadeden itibaren %30 kanuni faiz, protesto veya ihbarnamelerin masrafı , poliçe bedelinin %03 (binde üçünü) aşmamak üzere komisyon.

 

Ödeyen Kimsenin Başvurma Hakkı : Ödenmiş olan meblağın tamamı, ödeme tarihinden itibaren, bu meblağın %30 kanuni faiz, poliçe bedelinin %02 (binde ikisini) ‘sini aşmamak üzere komisyon.

 

Başvurma Hakkı: Kural olarak “vadede” poliçenin ödenmemesi halinde doğar. Bazı hallerde ise “vadeden önce” doğar

 

Bu Haller :

 

Muhatabın kabulden kaçınması

 

Muhatabın acz haline düşmesi

 

Kabul için arzı yasaklanmış bir poliçenin keşidecisinin iflas etmesi

 

Başvurma Hakkının Doğması Koşulları : Süresinde kabul edilmeme veya ödememe protestoları çekilmiş olmalıdır. Protesto;poliçenin kabul edilmediğinin ödenmediğinin noter vasıtasıyla belgelenmesidir. Bazı hallerde protesto çekilmesine gerek kalmaz. Buna protestodan muafiyet halleri denir.

 

Protesto Çekilmesine Gerek Olmayan Haller:

 

İradi Muafiyet Halleri : Keşideci (düzenleyen) poliçe metnini “masrafsız iade” , “Franko’dur”,”protestoludur” gibi bir kayıt koymuşsa hamil , protesto çekmeden başvuru hakkını kullanabilir. Bu kayıtların senet üzerinde yazılması gerekir. Ayrı bir kağıda yazılması halinde geçerli olmaz.

 

Kanunu Muafiyet Halleri : Muhatap veya kabul için yasaklanmış poliçenin keşidecisi iflas ederse, protestoya gerek kalmaksızın, iflas ilamı (kararı) ile başvurma hakkını kullanabilir.

 

Bunun dışında; protesto, bir devlet mevzuatı ve ya mücbir bir sebep yüzünden çekilmezse ,(mücbir sebep: beklenmeyen, önlenemeyen sebep) bu sebep, ortadan kalkar kalkmaz, protesto çekilebilir. Bu süre , yani mevzuatve mücbir sebep. Sebep süresi; 30 günden fazla sürmüş eise, protesto çekmeye gerek kalmaksızın hamil, diğer sorumlulara karşı rücu hakkını kullanabilir.

 

Kabul etmemem ve ödememe protestolarını ilgili kişilere bildirilmesi gerekir. Böyleci bu kimseler, gerekli tedbirleri zamanında alma olanağı bulurlar. Hamil kendi cirantasına (yani senedi kendisine ciro edene)ve keşideciye durumu 4 gün içinde, ihbarı alan cirantalar ise , kendi cirantalarına (yani senedi, kendisine ciro ile devredene) 2 gün içinde ihbar etmekle yükümlüdür.

 

Hamil : Kendi cirantası ve keşideci:4 gün

 

Cirantalar-kendi cirantalarına:2 gün

 

İhbar yükümünün yerine getirilmemesi rücu (baş vurma) hakkını düşürmez, ama kabul için ibraz sorumluluğu varsa bunu yerine getirmeye hamil başvurma hakkını kaybeder. Hamil poliçeyi süresi içinde ibraz etmez ve ya protesto çekmezse başvurma hakları düşer.

 

Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı

 

Muhatap- Muhataba karşı : 3 yıl

 

Keşideci- Ciranta- Lehdar : 1 yıl

 

Ciranta- Cirantaya karşı: 6 ay

 

Bono : (Emre muharrer) ikili bir ilişkiyi gösterir.

 

Bono ile borçlu (keşideci), senet lehdarına(müstefidine) senetle gösterilen alacağı vadesinde ödemeyi kabul ve taahhüt eder.

 

Uygulamada bono , poliçeden daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

 

Bonoda Şekil Şartları

 

1. “Bono” veya “Emre Muharrer Senet” ibaresi

 

2. Kayıtsız ve şartsız belli bir bedelin ödenmesi vaadi

 

3. Vade

 

4. Ödeme yeri

 

5. Kime ve kimin emrine ödenecekse onun adı- soyadı

 

6. Keşide günü ve yeri

 

7. Keşidecinin imzası

 

Senet metninde “Bono” ve ya “Emre Muharrer Senet” ibaresi yoksa senet açıkça emre yazılı ise emre yazılı ödeme vaadi, açıkça emre yazılı da değilse “hükümsüz” sayılır.

 

Senet metninde bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız- şartsız belli bir bedelin ödenmesi vaadini(poliçede ödeme emri vardır.) içermektedir. Aksi halde geçersiz (batıl) olur.

 

Normal olarak bonoya bir vade konulur. Vadenin yazılması esaslı şekil şartı değildir. Bonoda vade yoksa, bono geçersiz sayılmaz, bu durumda bono, görüldüğünde ödenecek vadeli bono sayılır.

 

Poliçedeki 4 çeşit vade, bonoda da vardır;

 

a)Belli bir günde

 

b)Keşide tarihinden itibaren belli bir süre sonra

 

c)Görüldüğünde

 

d)Görüldüğünden belli bir süre sonra

 

Bonoda ödeme yeri gösterilmemişse senedin düzenlendiği yer ödeme yeri sayılır. Bu yoksa düzenleyenin adının, soyadının yanında yazılı olan yer, bu da yoksa senet geçersiz sayılır.

 

Lehdar (senette alacaklı olarak gösterilen) gösterilmeden bono düzenlenemez. Bono “hamiline düzenlenemez” lehdarın adını ve soyadının bulunması zorunludur. “Bono, tanzim edenin lehine yazılamaz”.

 

Senedin düzenleme(ihdas) tarihi, esaslı bir şekil şartıdır. Bu tarih konmamışsa, senet geçersizdir. Bonoda düzenleme yeri gösterilmemişse, keşidecinin adı ve soyadını yanındaki yer, düzenleme yeri sayılır, o da yoksa bono hükümsüzdür.

 

Bonoda, keşidecinin imzası yoksa, bono geçersizdir. İmzanın mutlaka el yazısı ile olması gerekir. Yetkili temsilci varsa o da imzalayabilir. Bonoyu düzenleyen ve imza eden kişi kabul etmiş muhatap gibi sorumludur.

 

Çekte üçlü bir ilişki vardır. Çeki çeken (keşideci) muhataba (banka) senette yazılı bedelin ismen gösterilmesi zorunlu bulunmayan bir kişiye ödenmesini emreder.

 

ÇEKTE ÇEKME ŞARTLARI

 

Türk hukukunda çek, ancak bir banka üzerine çekilebilir. Bankadan başka kişi üzerine çekilemez. Bankadan başka bir kişi üzerine çekilirse, bu hükümsüz değildir. Havale hükmündedir. Herkes çek çekemez. Çek çekebilmek için:

 

*Banka ile çek çekecek kişi arasında çek çekme hususunda bir anlaşma olmalıdır.

 

*Çek çeken kişinin üzerinde tasarruf edebileceği bir karşılık (Provizyon) olmalıdır.

 

ÇEKTE ŞEKİL ŞARTLARI

 

1. Çek kelimesi

 

2. Kayıtsız, şartsız bir bedelin ödenmesi

 

3. Ödeyecek kimsenin adı ve soyadı

 

4. Ödeme yeri

 

5. Keşide günü ve yeri

 

6. Keşidecinin imzası

 

Çekte Şekil Şartlarının Özellikleri

 

1. Vade ve ibraz süreleri

 

2. Çekte lehdar

 

3. Çekin devri

 

4. Çekte ödeme

 

5. Çekte zamanaşımı

 

Çekte bir tek vade vardır. Görüldüğünde ödenir. Çek bir tedavül değil, ödeme vasıtasıdır.

 

İbraz Süreleri

 

Çek keşide edildiği yerde ödenecekse “10 gün”

 

Çek keşide edildiği yerden başka bir yerde fakat aynı kıtada ödenecekse ibraz süresi “1 ay” Avrupa ve Akdeniz ülkeleri aynı kıta sayılır.

 

Aynı kıtalarda çekilip ödenecek olan çeklerde ibraz süresi “3 aydır”.

 

Lehdar gösterilmesi zorunlu değildir.

 

Çek hamiline düzenlenebilir

 

Bono poliçe şekil şartları:

 

1. yazılı düzenleme.

 

2. imzalar el yazısı.

 

3. senet metninde mutlaka bono veya poliçe ibaresi yer almalı.(çeklerde çek ibaresi zorunlu değil.) poliçe ibaresi yoksa senet emre yazılı havale sayılır.emre yazılı havale kabul edilmez. Ancak kabul edilirse poliçe hükmünde olur. İcra iflas kanununa göre kambiyo senetlerine özgü özel takip usulü uygulanmaz. Bono ibaresi eksikse sent emre yazılı ödeme vaadi olur.

 

4. kayıtsız şartsız. Bedel para borcudur. Bedel yazı veya rakamla gösterilebilir. Kayıt ve şartın iki istisnası var:

 

1. bedel kaydı: keşideci ile lehdar arasında olur.

 

2. Faiz kaydı: poliçe ve bonolarda 4 tür vade vardır.

 

1. keşide tarihinden itibaren belli bir süre sonra

 

2. muayyen bir tarihte

 

3. görüldüğünde

 

4. görüldüğünden belirli bir süre sonra

 

görüldüğünde vadeli bono veya poliçelerde senedin düzenleme tarihinden itibaren 1 yıl içinde ödeme için ibraz edilmesi gerekir. Senette belirli bir vade tarihi yoksa bu görüldüğünde ödeneceğine karine teşkil eder. Keşide tarihinden itibaren 1 yıl geçer ve ödeme talep edilmezse keşideci ödeme sorumluluğundan kurtulmaz sadece hamilin protesto çekip müracaat borçlularına başvuru hakkı ortadan kalkar.

 

Poliçe kabul edildiyse kabul tarihi, kabul edilmediyse kabul etmeme protestosu çekildiği tarih görülme tarihi kabul edilir. Keşide tarihinden itibaren belli bir süre sonrası için vade konan ve belli bir tarih vadesi konan senetlerde muayyen bir vade olduğundan bunlarda faiz şartı konulamaz. Görüldüğünde ya da görüldüğünden belli bir süre sonra ödenecek senetlerde ise faiz kaydı konulabilir. Bu faiz kapital faizidir.

 

1. ödeyecek kişinin adı ve soyadı.(poliçeler için). Tüzel kişilerde ticaret unvanı!!

 

Müracaat borçlularına başvurulabilmesi için muhataplardan birisinin poliçeyi kabul etmemesi yeterlidir. Bütün muhataplara başvurulma şartı yoktur.

 

1. lehdarın adı ve soyadı. Tüzelkişi lehdarda ticaret unvanı.

 

2. keşidecinin adı ve soyadı bulunması zorunluluğu yok ancak imzası esaslı şekil şartı.

 

3. keşide tarihi ve yeri. Vade tarihi olarak senedin düzenlenme tarihinden önceki bir tarih gösterilirse senet geçerli olmaz. Keşide tarihinin iki önemi vardır: keşidecinin ehliyeti o tarihten itibaren belirlenir. Görüldükten sonra ödenecek senetlerde vade keşide tarihinden itibaren işlemeye başlar.

 

4. ödeme yeri. Birden fazla ödeme yeri gösterilirse senet geçersiz olur.

 

Poliçe ve bonoya konulabilecek ihtiyari kayıtlar:

 

1. kanunda öngörülen:

 

Kıymetli evraklar test 

1-) İçerdiği hakkın devri için sadece teslimin yeterli olduğu senetler hangileridir?
a- hamile yazılı senetler
b-İradi emre yazılı senetler
c-Kanunen emre yazılı senetler
d-Nama yazılı senetler
e-Nama ve emre yazılı senetler

2-) Kıymetli evrakın yitirilmesi halinde bunun tesbiti ve senedi iptal ettirmek için hangi makama başvurulur?
a-Ticaret mahkemesi
b-Noter
c-Ticaret bakanlığı
d-SPK
e-Borsa

3-)”9 eylül 2008 tarihinde ödeyiniz” şeklindeki bir vade poliçede hangi tür vadeye girer?
a-Görüldüğünde
b-Keşide tarihinden belli bir süre sonra
c-Görüldüğünden belli bir süre sonra
d-Belli bir günde
e-Belli süreli vade

4-) Aşağıdakilerden hangisi bir ciro türü değildir?
a-beyan cirosu
b-Temlik cirosu
c-Tahsil cirosu
d-Rehin cirosu
e-Tam ciro
5-)Poliçelerde ,cirantanın diğer bir cirantaya veya keşideciye karşı açacağı davaların zaman aşımı süresi ne kadardır?
a-1 ay b -3 ay c-6 ay d-1 yıl e-3 yıl

6- Bonoda “ emre yazılı senet” ya da “bono” kelimesi yoksa , bono ne hükmündedir?
a-Emre yazılı havale
b-Emre yazılı ödeme vaadi
c-Nama yazılı ödeme vaadi
d-Hamile yazılı ödeme vaadi
e-Hamile yazılı havale
7- )Çek keşide edildiği yerde ödenecekse ibraz süresi aşağıdakilerden hangisidir?
a-10 gün b -15 gün c-1 ay d-2 ay e-20 gün

8-) Aşağıdakilerden hangisi kıymetli evrağın özelliklerinden değildir?
a-Kıymetli evrağın içerdiği hak başkasına devredilemez.
b-Kıymetli evrakın içerdiği hak parasal değeri olan bir haktır
c-Kıymetli evrakta hakla senet arasında kuvvetli bir bağ vardır
d-Kıymetli evrakta soyutluk ilkesi yürürlülüktedir
e-Kıymetli evrak ağırlaştırılmış şekil şartlarına tabidir
9-Poliçede senedi düzenleyen ve senedin ilk borçlusu olan kimse aşağıdakilerden hangisidir?
a-Keşideci b-Muhatap c-Lehdar d-Yararlanan Kişi e-Hamil
 

10-)Aşağıdakilerden hangisi çekte bulunması zorunlu şekil şartlarından değildir?
a-Çek kelimesi
b- Ödeme Yeri
c- Keşide günü
d-Vade
e-Keşidecinin imzası

Cevaplar :1-A 2-A 3-D 4-A 5-C 6-B 7-A 8-A 9-A 10 –D

 

KIYMETLİ EVRAK HUKUKU

65) Nama yazılı senetlerin devri nasıl olur?
(Cevap: alacağın temliki ve zilyetliğin devri ile)

66) Aşağıdakilerden hangisi Çek Kanununa göre bir çekin karşılıksız çıkması halinde bankanın yapması gereken işlemlerden değildir?
a) Hesap sahibine ihtarda bulunmak
b) Durumu TC Merkez Bankasına bildirmek
c)TC Merkez Bankasınca bankalara duyuru yapılması
d)? (Savcılığa ihbar yapılması)
e) Düzeltme hakkının kullanılması
(Cevap: E)

67) Muhatap banka çekin kendi üzerine çekilmesi halinde hangisini yapabilir?
a) Çek kendisine ciro edilince o da bir başka şahsa ciro edebilir.
b) Çeki kabul edebilir.
c) çek için aval verebilir.
d) Çeki rehin alabilir.
e) Çeki kont-garanti olarak ödeyebilir.
(Cevap:D)

68) Bir olay verilmiştir. Özeti şu şekildedir: Protestodan muafiyet kaydı ibraz mecburiyetini kaldırır mı?
(Cevap: Kaldırmaz, ibraz gereklidir)

69) Bono
[ 50 milyon borcu L ye ödeyiniz.
(İmza:A)] Bu senet hak sahibinin teşhisi (devir şekli) bakımından hangi türe girer?
a)Hamile yazılı
b) Topal hamile yazılı
c) Eksik nama yazılı
d) Nama yazılı
e) Emre yazılı
(Cevap:E)

70) Aşağıdakilerden hangisi aleyhine sebepsiz iktisap davası açılamaz?
a) Muhatap
b) Ciranta
c) İkametgahlı poliçeyi ödeyecek kimse
d)Keşideci
e) Hesabına poliçe kesilen kimseler
(Cevap:B)